To niezaprzeczalny fakt - ogarnęło nas ostatnio szaleństwo indyjskie: notujemy wysyp książek, filmów, przeglądów, wydarzeń związanych z tą egzotyczną kinematografią. Ale kiedy myślimy o filmowych Indiach, nie sposób nie wspominać 5 edycji festiwalu Nowe Horyzonty w Cieszynie (2005) i niezwykłego przeglądu W stronę Indii, podzielonego na trzy części: Złoty wiek, Kino autorskie i oczywiście Bollywood, filmy z udziałem gwiazdora Shah Rukh Khana. Ówczesne, świeże szaleństwo na punkcie produkcji bollywoodzkiej popchnęło organizatorów festiwalu również ku innym obszarom - spotkanie z kinem Indii okazało się odkryciem.

W ramach Złotego wieku oglądaliśmy klasykę indyjskiego kina, filmy reżyserów urodzonych w latach 20. XX wieku, m.in. słynną "trylogię Apu" Satyajita Raya (sam Kurosawa powiedział: "Nie widzieć kina Raya to żyć, nie znając widoku słońca i księżyca") - Droga do miasta (1955), Niepokonany (1956) i Świat Apu (1959) - poruszającą opowieść o ważnych życiowych wyborach i związkach między ludźmi. Ray pozostawał pod wpływem włoskiego neorealizmu, angażując naturszczyków, wychodząc z kamerą na ulice, tworzył pełne autentyzmu obrazy życia w Indiach.

Kino autorskie prezentowało wybrane przykłady kina współczesnego, którego cechą charakterystyczną było zaangażowanie społeczne. Film Cicho zaczyna się dzień (1979) Mrinala Sena przybliżał problemy indyjskiej klasy średniej, skupiając się na pozycji i roli kobiety w indyjskim shierarchizowanym społeczeństwie. Debiut Miry Nair Salaam Bombay! (1988) w stylu cinéma vérité opowiadał o 11-letnim chłopcu zagubionym w wielkim mieście. Minimalista Murali Nair w Pieskim dniu (2001) pokazał gorzką lekcję demokracji, jaka jest udziałem społeczności stanu Kerala. Buddhadev Dasgupta w pięknej wizualnie Opowieści o niegrzecznej dziewczynce (2002) poruszył temat prostytucji w Indiach, a Arvind Sinha pokazał całą trudną prawdę o dworcu kolejowym Howrah w Kalkucie (Podróże i rozmowy, 2003).

Widzom tamtego przeglądu polecamy książki, poświęcone kinematografii indyjskiej. Dwie z nich niemal równocześnie, w listopadzie zeszłego roku trafiły do księgarń.

Krzysztof Lipka-Chudzik napisał Bollywood dla początkujących (Prószyński i S-ka), książkę nie tylko dla fanów kina z Bombaju, ale także dla osób, które Bollywoodu nie znoszą. Autor, przybliżając zarówno teorię, jak i historię kinematografii z północy Indii, rozprawia się ze stereotypami oraz mitami narosłymi wokół fenomenu kina bollywoodzkiego. Z energią przekonuje, że dzieje Bollywoodu to także rozpisana na kilka pokoleń fascynująca saga, której kolejne rozdziały nieustannie dopisuje życie. Za kulisami bombajskiego kina nie brakowało burzliwych romansów, małżeńskich zdrad, mrożących krew w żyłach zdarzeń, samobójstw, politycznych machinacji i gangsterskich porachunków, a także artystycznych poszukiwań, intrygujących eksperymentów i wybitnych arcydzieł, które dziś, nierzadko po upływie całych dziesięcioleci, świat z zachwytem odkrywa na nowo.

Autorzy książki Nie tylko Bollywood (pod red. Grażyny Stachówny i Przemysława Piekarskiego, Ha!art) wychodzą od Bollywoodu - filmowego zagłębia w Bombaju, indyjskiej "fabryki snów" i kolebki największych gwiazd, takich jak Shah Rukh Khan, Kajol, Amitabh Bachchan, Aishwarya Rai - ale przedstawiają również historię filmu indyjskiego, jego społeczno-polityczne konteksty, największe sukcesy, zmieniające się poetyki i ideologiczne uwikłania, szczególną uwagę przywiązując do widocznych w filmach przemian obyczajowych i zmian w definiowaniu kobiecości i męskości. Nie tylko Bollywood zawiera 21 artykułów, omawiających twórczość wybitnych reżyserów i reżyserek takich jak wspomniany Satyajit Ray, Deepa Mehta, Aparna Sen czy Mira Nair oraz popularne kino gatunkowe realizowane w języku hindi w Bollywoodzie oraz w języku tamilskim w Madrasie (zwane Kollywoodem).

Dlaczego bogowie stworzyli Bollywood? - zastanawia się z kolei autorka książki, której premiera zapowiadana jest na marzec 2010 przez krakowskie wydawnictwo Universitas - Bollywood. Pragnienie prawdy i tęsknota za mitem. Co ma wspólnego Szekspir z indyjską masalą? Kim był rozśpiewany sprzedawca maszyn do pisania? I co tak naprawdę dzieje się na bollywoodzkim planie filmowym? Urszula Woźniakowska opisuje teatralne, religijne i obyczajowe korzenie indyjskiego filmu i przeprowadza rozmowy z Indusami, mieszkającymi w kraju i na emigracji.

Już niebawem (22 - 28 marca) w 12 kinach w całej Polsce odbędzie się 3. Bollywood Festiwal pod hasłem "Poznaj prawdziwy smak Indii". Jak obiecują organizatorzy, widzowie obejrzą filmy, pokazujące różne współczesne oblicza tego kraju. Podobne cele postawili przed sobą organizatorzy krakowskiej 3. Off Plus Camery (16 - 25 kwietnia 2010), wprowadzając do programu przegląd Nie tylko Bollywood.

 Wszystko o kinie bollywoodzkim