EROTIKON reż. Gustav Machatý, Czechosłowacja 1929, 84 min.
Jeden z najsłynniejszych czechosłowackich filmów okresu niemego. Piękna dziewczyna z prowincji, córka dróżnika uwiedziona i porzucona przez przystojnego i próżnego światowca, otrzymuje od losu jeszcze jedną szansę. Wszystko wskazuje na to, że ją zmarnuje. Ucieka z domu do miasta, gdzie wychodzi za mąż i o mało nie ulega uwodzicielowi po raz kolejny. Film zrealizował Gustav Machatý, twórca m.in. legendarnej Ekstazy (1932), który swoją karierę rozpoczynał w USA jako asystent D.W. Griffitha i Ericha von Stroheima. Przejmujący realizm i obyczajowa szczerość Erotikonu wywołały prawdziwą międzynarodową sensację. Film przeszedł do historii kina dzięki szokującym w latach 20. scenom miłosnym, przekraczającym obyczajowe tabu, jednak dosyć szybko o nim zapomniano. W latach 80. XX wieku odnaleziono jego kopię. Ku zaskoczeniu tych, którzy szukali wyłącznie sensacji, film zachwycił widzów przede wszystkim filmową formą. Podróżujący po świecie, Erotikon jest udostępniany przez Narodni Filmovy Archiv z Pragi.
Gustav Machatý urodził się 9 maja 1901 roku w Pradze. Jako nastolatek był taperem, aktorem i scenarzystą. W 1919 roku wyreżyserował swój pierwszy film Teddy chce palić. W latach 1921-1924 był asystentem przy realizacji filmów D.W. Griffitha i E. von Stroheima w USA. Międzynarodowe uznanie zdobył Sonatą Kreutzerowską (1926) i Erotikonem (1929), wyrafinowanym wizualnie filmem, który okazał się pionierskim dziełem w historii kina erotycznego. W 1931 roku zrealizował melodramat Z soboty na niedzielę według scenariusza surrealistycznego poety V. Nezvala. Po raz kolejny zdobył rozgłos filmem Ekstaza (1932). Przeciwko jego pokazom na festiwalu w Wenecji protestował sam papież Pius XI. Film jednak pokazano, jury przyznało mu nagrodę za reżyserię.
"Erotyczna, zmysłowa Ekstaza to pierwszy w dziejach film, w którym mogliśmy zobaczyć kobietę przeżywającą orgazm na ekranie (w 1933 roku!). Kamera najeżdża na twarz młodziutkiej Hedy Kiesler (znanej później jako Heda Lamarr) dokładnie w momencie, gdy malują się na niej paroksyzmy rozkoszy. Ekstaza, opowiadająca o sfrustrowanej seksualnie kobiecie (ma męża impotenta), obfitowała jeszcze w wiele innych wywołujących poruszenie scen: z Kiesler pływającą nago w jeziorze, czy nago biegającą po lesie, nie mówiąc o ujęciach przedstawiających kopulujące konie. Film miał masę kłopotów z cenzorami (pierwsza kopia, która trafiła do USA, została spalona), ale także z mężem Kiesler, austriackim milionerem daremnie starającym się o to, by nie dopuścić do rozpowszechniania Ekstazy". (13 momentów, które wstrząsnęły kinem, Przekrój nr 07/2007, s. 48-51).
W późniejszych latach Machatý pracował w USA i na zachodzie Europy. Zmarł w 1963 roku w Monachium.
Icon Orchestra (international quartet) powstała w kwietniu 2008 roku z okazji projekcji filmu Erotikon w reżyserii Gustava Machatý'ego w Czeskim Centrum Kultury w Paryżu. W jej skład weszli: Czech Jan Holeček, Węgierka Agnes Kutas, Słowak Tomáš Žižka oraz Dragan Stojčevski z dawnej Jugosławii. Specjalna kompozycja, towarzysząca projekcji, mająca oddać emocjonalną atmosferę filmu, powstaje w wyniku improwizacji opartej na oryginalnym krótkim utworze muzycznym. Muzycy grają na skrzypcach, akordeonie, klarnecie, fletach, fortepianie i innych okołomuzycznych przedmiotach i machinach. Icon Orchestra reprezentuje współczesny styl pomiędzy muzyką alternatywną, a jazzem, wykorzystuje zarówno elementy taneczne, jak i solowe partie należące do poszczególnych instrumentów.
Partner:
